Nhân ngày phòng ngừa tự tử bàn về bệnh rối loạn lưỡng cực

1. Rối loạn lưỡng cực là gì?

Rối loạn lưỡng cực là chứng bệnh rối loạn tâm thần (tên khác là rối loạn hưng - trầm cảm), tình trạng tâm thần thay đổi thất thường đi từ cực này đến cực khác (lưỡng cực là tâm trạng có thể đột ngột từ hưng phấn đến trầm cảm).

Bệnh rối loạn lưỡng cực có tính chất chu kỳ, xen kẽ giữa trầm cảm và hưng phấn.

Sự thất thường của trạng thái tâm lý người bệnh thường xuất hiện vài lần trong năm hoặc có thể nhiều lần trong tuần.

Bệnh rối loạn lưỡng cực có thể nhận biết dựa vào các dấu hiệu: về cảm xúc như người bệnh ở trạng thái hưng cảm: bệnh nhân cảm thấy phấn khích tột độ, vui vẻ, lạc quan một cách quá độ. Luôn cảm thấy tràn đầy năng lượng, hạnh phúc, suy nghĩ tích cực...hay ở trạng thái trầm cảm: người bệnh cảm thấy buồn chán, mệt mỏi, hay khóc không rõ lý do, tinh thần trì trệ... Người bệnh có thể có những hành vị rối loạn lưỡng cực hưng cảm như ăn uống nhiều hơn, năng động; giảm khả năng ra quyết định; ảo thính hay ảo giác; Tăng ham muốn tình dục hoặc ngược lại trầm cảm chán ăn; lười vận động; không thích giao tiếp với cộng đồng; suy nghĩ nhiều về cái chết hoặc muốn tự tử

Bệnh rối loạn lưỡng cực sẽ xảy ra theo chu kỳ. Tâm trạng của người bệnh cũng sẽ thay đổi theo ngày, theo tuần, theo tháng hoặc theo mùa...

Khi có bất cứ dấu hiệu nào của bệnh, cần đến ngay các cơ sở y tế uy tín để được sự tư vấn và điều trị của các chuyên gia y tế.

Bệnh nhân bị rối loạn lưỡng cực không thể chữa khỏi hoàn toàn.

Các bệnh nhân rối loạn lưỡng cực cần được thăm khám tại các cơ sở y tế. Các bác sĩ chuyên khoa sẽ chẩn đoán bệnh rối loạn lưỡng cực. chớ không phải là do một bệnh lý nào khác gây ra.

Khi có kết quả, các bác sĩ sẽ chỉ định thuốc điều trị; theo dõi liên tục trong thời gian dài để ngăn ngừa tái phát rối loạn lưỡng cực hưng cảm hoặc trạng thái trầm cảm. Bên cạnh đó, các liệu pháp tâm lý để giúp người bệnh điều trị rối loạn hành và cách kiểm soát suy nghĩ của bản thân.

Người bị bệnh rối loạn lưỡng cực cần có chế độ sinh hoạt hợp lý: ngủ đủ giấc và cố định theo giờ, không mặc cảm tự ti với xã hội, tham gia các hoạt động xã hội, tránh xa các chất kích thích như cà phê, bia, rượu...

2. Điều trị rối loạn lưỡng cực

Chúng ta cần xác định bệnh nhân có cần phải nhập viện không?

Bệnh nhân cần nhập viện khi có ý định và hành vi tự sát; có hành vi nguy hiểm đối với người xung quanh; rối loạn cảm xúc mức độ nặng; kháng thuốc; ....

Việc điều trị rối loạn lưỡng cực cần đạt 3 mục đích: một là cắt được cơn rối loạn cảm xúc hiện tại của bệnh nhân; hai là ngăn chặn tái phát; ba là phục hồi chức năng cho bệnh nhân.

Các giai đoạn điều trị:

1. Điều trị giai đoạn trầm cảm: Các loại thuốc thường sử dụng là thuốc an thần như: Quetiapine (Seroquel) với liều 300mg/ngày, Olanzapin 10mg/ngày.

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng như là Amitriptylin (Elavil), Clomipramin (Anafranil), Tianeptin (Stablon).

Thuốc chống trầm cảm đa vòng như là Mirtazapin (Remeron, Tzap, Tazimed, Noxibel), Venlafaxin (Effexor, Velift).

Thuốc chống trầm cảm ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI): Nhóm thuốc này gồm có Fluoxetin (Prozac, Oxedep, Oxeflu), Fluvoxamin (Luvox), Paroxetin (Pharmapar, Wicky, Xalexa), Sertralin (Zolofl, Serenata, Utralen, Zosertr), Cytalopram (Citopam).

Sốc điện.

2. Điều trị giai đoạn hưng cảm và hỗn hợp

Điều trị giai đoạn hưng cảm và hỗn hợp cần lưu ý các điểm sau:

Cần phải sử dụng kết hợp giữa thuốc chỉnh khí sắc và thuốc an thần.

Không được dùng thuốc chống trầm cảm trong giai đoạn này.

Cần hạn chế việc áp dụng liệu pháp tâm lý. Nếu áp dụng thì bắt buộc phải kết hợp với thuốc chỉnh khí sắc và thuốc an thần.

Benzodiazepin cũng có tác dụng trong giai đoạn đầu của bệnh, thuốc làm giảm mất ngủ và kích động.

Các loại thuốc điều trị trong giai đoạn này là

- Thuốc chỉnh khí sắc: như là Lithium, Valproat, Carbama -zepin, Oxacarbazepin Lamo-trigyl, Topiramate,...

- Thuốc an thần: Thuốc có tác dụng cắt cơn hưng cảm nhanh và tốt hơn so với thuốc chỉnh khí sắc. Thuốc an thần gồm có hai nhóm: Thuốc an thần cổ điển: Haloperidol, Aminazin, Levomepromazin (Tisercin); Thuốc an thần mới: Olanzapin, Amisulprid, Risperidol.

- Sốc điện.

3. Điều trị củng cố sau cơn trầm cảm hay sau cơn hưng cảm hoặc cơn hỗn hợp suốt đời./.

Bs. Lê Minh Uy – Phó Giám đốc TT. KSBT An Giang