Hỏi- đáp về dinh dưỡng và sự phát triển của trẻ

Hỏi: Suy dinh dưỡng là gì? Nó có tác hại như thế nào?

Trả lời: Suy dinh dưỡng là tình trạng thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết làm ảnh huởng quá trình sống, hoạt động và tăng trưởng bình thường của trẻ. Suy dinh dưỡng làm trẻ kém phát triển về thể chất và tinh thần. Tác hại của suy dinh dưỡng càng nặng nếu bệnh xuất hiện lúc cơ qua chưa trưởng thành, trước 6 tuổi đối với não và trước 20 tuổi đối với chiều cao. Mức độ chậm phát triển tăng song song với thời gian kéo dài của bệnh nhiều nhất ở giai đoạn trẻ có tốc độ phát triển cao nhất. Trí thông minh dễ dàng bị ảnh hưởng nếu trẻ bị suy dinh dưỡng bào thai và ở tuổi < 12 tháng, chiều cao thấp nếu bệnh xuất hiện trước 20 tuổi và kéo dài triền miên trong nhiều tháng, nhiều năm.

Hỏi: Nguyên nhân nào gây ra tình trạng suy dinh dưỡng?

Trả lời: Suy dinh dưỡng có thể xảy ra do giảm cung cấp chất dinh dưỡng, tăng tiêu thụ dưỡng chất hoặc cả hai. Bao gồm những nguyên nhân sau: 

1. Cha mẹ thiếu kiến thức nuôi con: trẻ không được bú sữa mẹ, cho ăn dặm không đúng cách, không biết cách lựa chọn thực phẩm phù hợp với trẻ, cho trẻ ăn quá ít lần trong ngày, kiêng khem quá đáng khi trẻ bệnh.

2. Do trẻ biếng ăn. Có nhiều lý do như:

- Thường xuyên mắc các bệnh lý nhiễm trùng.

- Chế biến thức ăn không hợp khẩu vị và lứa tuổi của trẻ.

- Cách chăm sóc trẻ không phù hợp (quá căng thẳng dẫn đến biếng ăn tâm lý).

3. Trẻ em sinh ra trong các gia đình nghèo, không có đủ thực phẩm để ăn.

4. Trẻ bị nhiễm ký sinh trùng như giun, sán,...

5. Một số nguyên nhân khác ít gặp hơn: trẻ hoạt động quá nhiều, hoặc sống trong môi trường quá nóng, quá lạnh, làm tiêu hao năng lượng nhiều; hoặc trẻ bị bệnh nặng có nhu cầu các dưỡng chất cao mà không được cung cấp tăng cường.

Hỏi: Suy dinh dưỡng để lại hậu quả gì với sự phát triển đối với trẻ?

Trả lời: Trẻ bị suy dinh dưỡng có biểu hiện chậm phát triển về thể lực và trí tuệ: Trẻ quá thấp, quá gầy so với tuổi, thể lực yếu, học kém. Hậu quả của suy dinh dưỡng thường không thể khắc phục được, với trẻ nhỏ sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe và tăng trưởng, khi lớn lên sẽ ảnh hưởng đến khả năng học tập và lao động thể lực, trí lực cũng như một số bệnh mạn tính ở tuổi trưởng thành. Nếu bệnh không được phát hiện và có những biện pháp kịp thời có thể gây ra nhiều hậu quả khó lường như:

Về thể chất

Thiếu hụt dinh dưỡng ảnh hưởng trực tiếp làm cho tất cả các hệ cơ quan của cơ thể giảm phát triển, bao gồm cả hệ cơ xương, hạn chế chiều cao của trẻ. Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu cũng cho thấy trẻ bị suy dinh dưỡng, thấp còi có nguy cơ cao bị tấn công liên tục và lặp đi lặp lại nhiều lần bởi các bệnh nhiễm khuẩn, thậm chí có khả năng tử vong bởi các căn bệnh nghiêm trọng như tiêu chảy, viêm phổi, sởi. Ở những người trưởng thành từng bị thấp còi khi còn nhỏ thường có xu hướng mắc các bệnh như: cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tim và béo phì.

Về tinh thần

Trẻ bị suy dinh dưỡng thấp còi có xu hướng thay đổi các hành vi tình cảm xã hội như tỏ ra thờ ơ, hay quấy khóc, không hứng thú với các hoạt động vui chơi, khám phá cuộc sống.

Điều này không chỉ làm hạn chế sự tương tác của trẻ với mọi người và thế giới xung quanh mà còn khiến trẻ mất đi khả năng học hỏi.

Theo UNICEF, tình trạng chậm phát triển trí lực do suy dinh dưỡng giai đoạn đầu đời khiến trẻ phải đi học muộn hơn, thua sút 70% về điểm số, giảm 22-45% khả năng học tập suốt đời.

Về hệ lụy lâu dài

Sự phát triển về nhận thức bị cản trở, tầm vóc kém phát triển ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng lao động sau này của trẻ.

Theo ước tính của Ngân hàng thế giới, cứ 1% chiều cao giảm đi sẽ tương ứng với 1,4% năng suất của cá nhân đó, và những trẻ suy dinh dưỡng thấp còi khi trưởng thành có thu nhập ít hơn 20% so với những người không bị suy dinh dưỡng lúc nhỏ.

Suy dinh dưỡng ở trẻ em thường để lại những hậu quả nặng nề. Gần đây, có nhiều bằng chứng cho thấy suy dinh dưỡng ở giai đoạn sớm, nhất là trong thời kỳ bào thai có mối liên hệ với mọi thời kỳ của đời người. Hậu quả của suy dinh dưỡng có thể kéo dài qua nhiều thế hệ. Phụ nữ đã từng bị suy dinh dưỡng trong thời kỳ còn là trẻ nhỏ hoặc trong độ tuổi vị thành niên đến khi lớn lên sẽ trở thành bà mẹ bị suy dinh dưỡng. Khi này, bà mẹ suy dinh dưỡng thường dễ đẻ con nhỏ yếu, cân nặng sơ sinh thấp. Hầu hết những trẻ có cân nặng sơ sinh thấp sẽ bị suy dinh dưỡng (nhẹ cân hoặc thấp còi) ngay trong năm đầu sau sinh. Những trẻ này có nguy cơ tử vong cao hơn so với trẻ bình thường và khó có khả năng phát triển bình thường.

Hỏi: Để phòng chống suy dinh dưỡng cần áp dụng các biện pháp nào?

Trả lời: Chính vì những hậu quả nghiêm trọng mà suy dinh dưỡng gây ra, nên việc phòng chống có ý nghĩa quan trọng, nó bao gồm các biện pháp sau:

- Chăm sóc dinh dưỡng và sức khỏe cho bà mẹ có thai và cho con bú. Quản lý tốt thai nghén và chăm sóc bà mẹ sau sinh. Thăm khám thai định kỳ để theo dõi sự phát triển của thai nhi. Ăn uống đủ cả về lượng và chất trong thời kỳ mang thai;

- Cho con bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, và kéo dài đến 18-24 tháng, ít nhất là 12 tháng. Cho trẻ bú theo nhu cầu, không nên cứng nhắc theo giờ giấc;

- Thực hiện chế độ ăn bổ sung ( ăn dặm, ăn sam) hợp lý;

- Đảm bảo bổ sung đầy đủ vitamin A cho trẻ em và bà mẹ sau sinh;

- Tiêm chủng đầy đủ cho trẻ và phòng chống nhiễm giun;

- Tổ chức giáo dục, tư vấn dinh dưỡng tại gia đình, cơ sở y tế và cộng đồng, hướng dẫn theo dõi biểu đồ tăng trưởng./.

Nguyễn Minh Thời

TTYT Tịnh Biên