Dự phòng trước phơi nhiễm với HIV (PrEP)

Tình hình nhiễm HIV trong nhóm MSM

Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo sử dụng thuốc kháng HIV để điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) như một biện pháp dự phòng bổ sung trong gói dự phòng tổng thể cho những người có nguy cơ lây nhiễm HIV cao.

Theo kết quả GSTĐ, tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm MSM tăng nhanh trong vài năm trở lại đây từ 5.1% năm 2015 lên 12,2% năm 2017 và lên tới 13,3% năm 2020.  Năm 2020, Cần Thơ có tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm MSM cao nhất lên tới 22,7%, tiếp đó là Hồ Chí Minh và Kiên Giang là 14,7%, An Giang là 13,5% và Khánh Hòa 12%. Ước tính tỷ lệ nhiễm HIV mới hàng năm trong nhóm MSM tăng gấp 4 lần (0,62% năm 2012 lên 2.5% năm 2020). Vì vậy dự phòng PrEP là một biện pháp tốt để giảm nguy cơ lây nhiệm HIV.

Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV là sử dụng thuốc ARV để dự phòng lây nhiễm HIV cho người chưa nhiễm HIV nhưng có hành vi nguy cơ nhiễm HIV cao. PrEP có hiệu quả giảm nguy cơ nhiễm HIV qua đường tình dục lên tới 97 và qua tiêm chích đến 74% nếu tuân thủ điều trị tốt.

Chỉ định PrEP cho người đáp ứng đủ các tiêu chí sau:

- HIV âm tính;

- Không có triệu chứng của Hội chứng nhiễm HIV cấp;

- Có nguy cơ cao nhiễm HIV, cụ thể là có một trong các yếu tố dưới đây trong vòng 6 tháng qua:

+ Quan hệ tình dục đường hậu môn hoặc âm đạo mà không sử dụng bao cao su với từ hai bạn tình trở lên;

+ Có bạn tình có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ cao nhiễm HIV hoặc không rõ yếu tố nguy cơ nhiễm HIV;

+ Có bạn tình nhiễm HIV chưa điều trị ARV hoặc điều trị ARV nhưng tải lượng HIV > 200 bản sao/mL hoặc chưa được xét nghiệm tải lượng HIV;

+ Có tiền sử mắc hoặc đang điều trị nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục;

+ Đã từng điều trị dự phòng sau phơi nhiễm với HIV (PEP) và vẫn có hành vi nguy cơ cao;

+ Dùng chung bơm kim tiêm hoặc dụng cụ tiêm chích;

+ Yêu cầu sử dụng PrEP.

- Mong muốn sử dụng PrEP và đồng ý xét nghiệm HIV định kỳ.

Chống chỉ định

Không chỉ định PrEP nếu có một trong các tiêu chí dưới đây:

- HIV dương tính.

- Có triệu chứng của Hội chứng nhiễm HIV cấp hoặc có khả năng mới nhiễm HIV.

- Dị ứng hoặc có chống chỉ định với bất kỳ thuốc nào trong phác đồ PrEP.

Không sử dụng phác đồ có TDF khi độ thanh thải creatinin <60 mL/phút và/hoặc cân nặng dưới 35 kg.

Các hình thức sử dụng PrEP đường uống

PrEP hằng ngày

Sử dụng PrEP hằng ngày cho mọi đối tượng đủ tiêu chuẩn và không có chống chỉ định PrEP.

PrEP theo tình huống

Sử dụng PrEP tình huống cho: người có giới tính khi sinh là nam, bao gồm nam quan hệ tình dục đồng giới hoặc khác giới, người chuyển giới nữ, và không sử dụng hoóc môn khẳng định giới, và:

- Tần suất quan hệ tình dục trung bình dưới 2 lần/tuần.

- Đảm bảo được dùng thuốc ARV trong vòng 2-24 giờ trước khi quan hệ tình dục.

- Đồng ý sử dụng PrEP theo tình huống.

Không sử dụng PrEP theo tình huống cho:

- Phụ nữ;

- Chuyển giới nữ đang sử dụng liệu pháp hoóc môn nữ;

- Người có viêm gan B mạn tính;

- Người tiêm chích ma túy.

Phác đồ thuốc ARV điều trị PrEP

- TDF/FTC 300mg/200mg.

Tác dụng không mong muốn của các phác đồ có thuốc TDF:

- Có thể buồn nôn, đau đầu, thường nhẹ và tự khỏi trong tháng đầu sau khi dùng.

- Rất ít khi tăng creatinin máu, hầu hết trở về bình thường sau khi ngừng PrEP.

- Giảm mật độ xương: hiếm gặp, sẽ hồi phục sau khi ngừng PrEP.

Cách dùng thuốc PrEP đường uống

PrEP uống hằng ngày

Uống mỗi ngày 01 viên cho một trong các phác đồ sau: TDF/FTC; TDF/3TC; TDF.

Trường hợp đủ tiêu chuẩn sử dụng PrEP tình huống nhưng có nhu cầu sử dụng PrEP hằng ngày thì có thể uống 2 viên trong ngày đầu tiên, những ngày tiếp theo sử dụng ngày 01 viên.

PrEP uống theo tình huống

Sử dụng theo công thức: 2 + 1 + 1 cho một trong hai phác đồ sau: TDF/FTC; TDF/3TC. Cụ thể:

- Uống 2 viên (liều đầu tiên): đảm bảo uống thuốc 24 giờ hoặc chậm nhất là 2 giờ trước khi quan hệ tình dục.

- Uống viên thứ ba: 24 giờ sau liều đầu tiên.

- Uống viên thứ tư: 24 giờ sau liều thứ hai.

Nếu khách hàng tiếp tục có quan hệ tình dục thì uống tiếp mỗi ngày 01 viên và uống tiếp 02 ngày liên tục sau lần quan hệ tình dục cuối cùng.

Hiện nay trên địa bàn tỉnh An Giang có 13 cơ sở điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV tại 11/11/ Huyện/Thị/Thành phố, Trung Tâm kiểm soát bệnh tật An Giang, Phòng khám Đa khoa Mỹ Thạnh. Khách hàng tới các sở trên được Dự phòng bằng thuốc và các xét nghiệm kèm theo miễn phí. 9 tháng năm 2024 đang điều trị cho 1246 Khách hàng góp phần giảm nguy cơ lây nhiễm HIV trên địa bàn tỉnh./.

BS. CKI Đỗ Xuân Nguyên