Tăng huyết áp ở người trẻ tuổi không thể lơ là

Huyết áp là áp lực máu cần thiết tác động lên thành động mạch nhằm đưa máu đến nuôi dưỡng các mô trong cơ thể. Huyết áp được tạo ra do lực co bóp của tim và sức cản của động mạch. Hiện nay, bệnh tăng huyết áp (THA) có xu hướng gia tăng và ngày càng trẻ hóa. Theo khuyến cáo của Hiệp hội Tim mạch Châu Âu và Hội Tim mạch Việt Nam, tăng huyết áp là khi huyết áp tâm thu ≥140 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ≥90 mmHg. Theo báo cáo từ Hội nghị Đột quỵ quốc tế năm 2022, mỗi năm thế giới có hơn 12,2 triệu ca đột quỵ não mới, trong đó hơn 16% xảy ra ở người trẻ dưới 45 tuổi. Về con số tử vong, mỗi năm có tới 6,5 triệu ca, với hơn 6% trong số đó là người trẻ. Riêng tại Việt Nam đột quỵ ở người trẻ chiếm 7,2%, tỷ lệ nam gặp đột quỵ nhiều hơn nữ, gấp 1,5 lần so với nữ. Điều đáng lưu ý là yếu tố nguy cơ chính của bệnh đột quỵ ở người trẻ là THA (78% số người bị đột quỵ là do THA). THA ở người trẻ làm sớm hình thành xơ vữa động mạch và tiến triển sớm các bệnh lý não, tim mạch. Vì vậy việc phát hiện sớm và điều trị sớm THA ở người trẻ góp phần ngăn ngừa biến chứng và hạn chế yếu tố nguy cơ bệnh lý não, tim mạch.

Triệu chứng thường gặp THA ở người trẻ tuổi:

THA ở người trẻ thường được phát hiện tình cờ trong đợt khám sức khỏe định kỳ hoặc bệnh nhân đến khám bệnh vì lý do khác. Trong số đó, đến 70% là không có triệu chứng điển hình như đau đầu, say xẩm, chóng mặt.... Ở người trẻ, THA thường có chỉ số huyết áp dưới cao (huyết áp tâm trương), ví dụ 120/95mmHg. Trong khi đó, THA ở người cao tuổi thường là tăng số huyết áp trên (huyết áp tâm thu), ví dụ 170/80mmHg. Dấu hiệu không điển hình của THA ở người trẻ có thể gặp như: khó kiềm chế cảm xúc, dễ nóng giận, dễ mất tập trung, dễ ảnh hưởng đến công việc, giao tiếp....

THA gây các biến chứng trên tim mạch, tai biến mạch máu não, biến chứng thận, biến chứng mắt... Ngoài ra, ở người trẻ bị THA thì tỉ lệ rối loạn chức năng tình dục cao gấp 2,5 lần so với người không bị THA. Tỉ lệ này còn cao hơn khi người trẻ bị THA kèm theo các bệnh khác như đái tháo đường, bệnh lý thận mạn.... Ngoài ra, người bệnh cũng dễ bị rối loạn cảm xúc theo chiều hướng dễ nóng giận, mất kiềm chế....

Nguyên nhân THA ở người trẻ:

THA ở người lớn tuổi có tới 95% không tìm được nguyên nhân và gọi là tăng huyết áp vô căn, chỉ có khoảng 5% các trường hợp tìm thấy được nguyên nhân. Trong khi đó, có tới 30% trường hợp tăng huyết áp người trẻ tìm được nguyên nhân như hẹp động mạch thận, u tủy thượng thận, u vỏ thượng thận, bệnh lý chủ mô thận, bệnh hẹp eo động mạch chủ.... Ngoài ra, các yếu tố cũng góp phần làm THA như: Thừa cân béo phì; Có người thân trong gia đình mắc bệnh lý THA; Ít vận động, không tập thể dục; Hút thuốc lá, dùng nhiều rượu, bia; Chế độ ăn nhiều chất béo xấu như mỡ và nội tạng động vật, nhiều muối; Căng thẳng tinh thần kéo dài; Có mẹ hút thuốc khi mang thai; Giới tính nam.

Biện pháp giúp chẩn đoán THA ở người trẻ tuổi:

Việc đầu tiên cần làm khi chẩn đoán bệnh là cần phải xác định tình trạng tăng huyết áp. Vì vậy, chúng ta cần đo huyết áp thường xuyên, đặc biệt với những người mang yếu tố nguy cơ (thừa cân, béo phì, hút thuốc lá, sử dụng nhiều rượu bia,...). Nếu huyết áp đo được cao hơn mức bình thường (theo Hiệp hội Tim mạch Việt Nam, huyết áp bình thường là huyết áp đo được dưới 120/80 mmHg), người bệnh sẽ phải kiểm tra huyết áp tại nhà thường xuyên một thời gian, từ đó bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng của người bệnh và thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng giúp xác định nguyên nhân tăng huyết áp.

Phòng ngừa THA ở người trẻ tuổi:

Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, ăn nhiều rau củ quả, hạn chế thói quen ăn mặn, ăn các món ăn nhiều dầu mỡ, tập thể dục ít nhất 30 phút hàng ngày, tránh uống rượu, bia, hút thuốc lá, duy trì cân nặng khỏe mạnh; Giữ nếp sinh hoạt điều độ, ổn định, tránh trạng thái xúc động, lo âu; Thường xuyên kiểm tra, theo dõi huyết áp của bản thân ở nhà và đi khám khi thấy huyết áp tăng thường xuyên. Nếu có chỉ định dùng thuốc từ bác sĩ, cần uống thuốc đều đặn, đủ liều, đủ thời gian và đến gặp bác sĩ khi gặp những dấu hiệu bất thường, không dừng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ;  Hạn chế lạm dụng thuốc giảm đau, thuốc tránh thai, chỉ sử dụng corticoid khi có chỉ định của bác sĩ; Theo dõi, điều trị các bệnh lý có liên quan đến thận, tim mạch hay nội tiết.

Tuổi trẻ cũng có thể mắc bệnh THA và thường rơi vào thể huyết áp cao ác tính, nguy cơ tai biến mạch máu não, biến cố bệnh mạch vành, tàn phế và tử vong cao. Do vậy, người trẻ không nên chủ quan sức khỏe của mình mà nên khám sức khỏe định kỳ, kiểm tra tình trạng sức khỏe của mình thường xuyên, theo dõi chỉ số huyết áp của mình để phát hiện bệnh tăng huyết áp một cách kịp thời và điều trị đúng lúc, đặc biệt với những người mang nhiều yếu tố nguy cơ. Tăng huyết áp người trẻ thường có nguyên nhân, nếu xác định được nguyên nhân gây tăng huyết áp thì sẽ điều trị tận gốc bệnh tăng huyết áp./.

Bs. Mai Hồng Thịnh - Khoa PC bệnh không lây nhiễm, TTKSBT An Giang