1. Vai trò của dinh dưỡng đối với sự phát triển chiều cao của trẻ:

Tiềm năng về chiều cao phần lớn được quy định do gen, chủng tộc… Tuy nhiên, để phát triển tối đa chiều cao do gen di truyền, việc bổ sung dinh dưỡng vào những giai đoạn quan trọng trong cuộc đời cũng là một yếu tố rất quan trọng.

Bảo đảm chế độ dinh dưỡng hợp lý: Không những chúng ta cần tác động vào giai đoạn bé đã ra đời mà phải chuẩn bị ngay từ khi người phụ nữ sắp mang thai, thậm chí từ khi bé gái chưa đến tuổi dậy thì. Khi mang thai, bà mẹ cần ăn uống đủ chất, đa dạng các loại thực phẩm, không kiêng khem để đảm bảo tăng cân đủ 10-12 kg trong 09 tháng. Một bé khỏe mạnh, sinh ra có cân nặng khoảng 03 kg, dài hơn 50cm là một khởi đầu tốt để phát triển sau này. 02 năm đầu đời là giai đoạn bé phát triển chiều cao rất nhanh, cao thêm khoảng 25cm. Đến 12 tháng, trung bình bé trai cao khoảng 76cm, còn bé gái khoảng 75cm. Khi được 2 tuổi, bé sẽ cao khoảng 85cm. Người ta ước tính, tầm vóc của người trưởng thành sẽ cao gấp 2 lần chiều cao lúc 2 tuổi. Và giai đoạn cuối cùng để cải thiện tầm vóc là giai đoạn dậy thì: bé gái từ 10-16 tuổi, bé trai từ 12-18 tuổi. Bé sẽ tăng 8-10cm/năm và 50% khối xương được hình thành trong thời điểm này.

Vì vậy, trong giai đoạn trẻ còn có thể tăng chiều cao, chúng ta cần cung cấp cho trẻ một chế độ dinh dưỡng hợp lý:

Bữa ăn của trẻ bao giờ cũng phải đầy đủ 4 nhóm: Đạm - bột - béo - rau.

+ Đạm từ động vật như thịt, cá, tôm, tép, cua, lươn... và từ thực vật như đậu nành, các loại đậu nói chung... Chất đạm là nguồn dinh dưỡng không thể thiếu trong khẩu phần.

+ Gạo là nguồn cung cấp tinh bột chính trong bữa ăn của người Việt Nam. Ngoài ra còn có bắp, bột mì... để thay đổi cho đỡ ngán.

+ Chất béo là nhóm thực phẩm không kém phần quan trọng, giúp cơ thể hấp thu tốt hơn các loại vitamin trong dầu như vitamin A, D.

+ Ngoài ra, rau xanh, trái cây là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất rất tốt, góp phần giúp bộ xương cứng cáp hơn.

Nên cho trẻ ăn đa dạng các loại thực phẩm, không kiêng khem, không ăn uống thiên lệch.

Vai trò của vitamin và khoáng chất cũng có vai trò hết sức quan trọng trong việc phát triển chiều cao của trẻ:

- Calci: có nhiều trong sữa, cua, ốc, tôm, tép, các loại cá nhuyễn ăn luôn xương, đậu nành và các loại rau, trong đó, sữa là quan trọng nhất.

- Vitamin A: vừa giúp phòng chống khô mắt, tăng sức đề kháng chống nhiễm trùng, vừa góp phần trong việc phát triển chiều cao. Các thức ăn giàu vitamin A là sữa, trứng, cá, gan, thịt...

- Sắt: nguồn cung cấp sắt tốt nhất cho trẻ nhỏ là thức ăn động vật như gan, huyết, thịt, cá... và các loại đậu đỗ, rau dền..., các loại sữa có bổ sung sắt.

- Kẽm: nhiều nghiên cứu gần đây đã cho thấy kẽm có vai trò quan trọng đối với sự phát triển chiều cao. Những thức ăn có thể cho con bạn nhiều kẽm là con hàu, gan heo, thịt bò, sữa, lòng đỏ trứng, sữa đậu nành...

- Lysin: Là một chất đang được các nhà sản xuất sữa quan tâm. Đây là một loại acid amin thiết yếu, hay bị thiếu trong chế độ ăn nhiều tinh bột.

Ngoài chế độ dinh dưỡng hợp lý, cần khuyến khích trẻ có lối sống năng động, tập thể dục thể thao thường xuyên.

Cùng với yếu tố dinh dưỡng và vận động, ngủ đủ, ngủ sâu cũng làm hormone tăng trưởng tiết ra nhiều, kích thích xương dài hơn.

2. Thời gian - kỹ thuật cân-đo trẻ:

- Thời gian: Trẻ < 2 tuổi cân định kỳ, ít nhất 3 tháng/lần (tháng 3, 6, 9, 12) và trẻ 0-5 tuổi: chiến dịch, 01 lần/năm (1-3/6 hàng năm, là cơ sở để phân chia xã trọng điểm và xã triển khai chung). Tỷ lệ yêu cầu của chương trình: tối thiểu 90%, khuyến khích > 95%. Trẻ suy dinh dưỡng: cân - đo hàng tháng (> 95%).

- Kỹ thuật cân-đo trẻ:

+ Chuẩn bị trẻ: Cho trẻ mặc quần áo nhẹ, không đi giày dép, không đội mũ nón, không mặc áo khoác,…Mùa lạnh, trẻ ốm: mặc quần áo (trừ bì).

+ Cân trẻ: Cẩn thận đặt trẻ vào rổ cân, máng cân, đọc cân nặng khi trẻ nằm- ngồi im, đọc kết quả chính xác đến 100 gram. Trường hợp trẻ khóc không cân được: cân mẹ - trẻ

- Đo trẻ: Trẻ < 24 tháng tuổi à đo chiều dài nằm; trẻ ≥ 24 tháng tuổi à đo chiều cao đứng. Trẻ 24-36 tháng: Đo chiều dài nằm hoặc đo chiều cao đứng (nếu đo chiều dài nằm thì trước khi chấm vào biểu đồ tăng trưởng phải hiệu chỉnh lại kết quả đo bằng cách lấy giá trị đo được trừ đi 0,7 cm)./.

(theo tài liệu hướng dẫn của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật An Giang)

Nguyễn Hồ Kiều Diễm, Phó Trạm Y tế phường Bình Khánh

Trung tâm Y tế thành phố Long Xuyên