Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) và các dấu hiệu nhận biết sớm

1. Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là bệnh gì?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (tên tiếng Anh là Chronic Obstructive Pulmonary Disease - COPD)  là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 03 trong các nguyên nhân gây tử vong và đứng thứ 05 về gánh nặng bệnh tật toàn cầu. Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ mắc bệnh khá cao ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, tuy nhiên lại rất ít người có kiến thức về bệnh. Bài viết này sẽ cung cấp các kiến thức tổng quan cần thiết để phòng tránh và kiểm soát bệnh COPD.

Bệnh COPD là tình trạng viêm niêm mạc đường thở mạn tính gây giảm chức năng thông khí ở phổi. Người bệnh thường cảm thấy khó thở vì đường thở bị hẹp so với bình thường và có thể dẫn đến suy hô hấp. Bệnh có thể điều trị làm chậm tiến triển khi được phát hiện ở giai đoạn sớm tránh được các biến chứng nguy hiểm. COPD là bệnh rất phổ biến, tỷ lệ mắc bệnh chiếm 2% dân số tại Hà Nội và 5.65% tại Hải Phòng (theo nghiên cứu của TTND.GS.TS.BS Ngô Quý Châu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh - Hà Nội và các cộng sự, năm 2021).

Bệnh COPD được chia làm hai dạng, gồm: Viêm phế quản mạn tính và Khí phế thũng (là bệnh gây ra tình trạng khó thở do các túi phổi bị tổn thương lâu ngày khiến các túi phổi bị suy yếu và vỡ ra, thay thế phần không gian nhỏ bằng không gian lớn, gây giảm diện tích bề mặt phổi, giảm lượng oxy đi vào máu).

2. Các yếu tố nguy cơ và các dấu hiệu nhận biết sớm bệnh COPD?

Nhận biết được các yếu tố nguy cơ và triệu chứng bệnh COPD là chìa khóa chính giúp điều trị bệnh hiệu quả. Từ đó, tiên lượng của người bệnh cũng được cải thiện đáng kể. Theo một số thống kê thì bệnh COPD là một căn bệnh tiến triển dần theo thời gian và có thể đe dọa đến sức khỏe và tính mạng.

* Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải căn bệnh COPD, gồm có:

- Độ tuổi trung niên, trên 40 tuổi

- Hút thuốc lá, thuốc lào (bao gồm cả chủ động và bị động).

- Có tiền sử nhiễm khuẩn hô hấp tái diễn, lao phổi hay tăng tính phản ứng đường thở (hen suyễn hoặc viêm phế quản co thắt).

- Tiếp xúc với khói bụi, hơi hóa chất thời gian dài do nghề nghiệp

- Tiếp xúc với khói từ chất đốt (trong nấu ăn, sưởi ấm,..) hay ô nhiễm không khí từ các loại bụi,..

- Liên quan yếu tố di truyền thiếu alpha-1-trypsin (ít gặp)

 Trong đó, tác nhân chính làm tăng khả năng bị COPD là hút thuốc là, hút thuốc lào,.. Có đến 75% người bệnh COPD đang hoặc đã từng hút thuốc lá. Nếu người thân trong gia đình mắc phải căn bệnh này thì xu hướng phát bệnh cũng cao hơn khi bạn có hút thuốc.

* Các dấu hiệu nhận biết sớm bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính?

Ở giai đoạn đầu, căn bệnh này thường không gây ra nhiều triệu chứng đáng chú ý nên người bệnh dễ lờ đi, không quan tâm đến. Mặc dù các triệu chứng và mức độ nghiêm trọng của bệnh ở mỗi người là khác nhau nhưng chúng sẽ luôn tiến triển nặng dần theo thời gian nếu không can thiệp điều trị. Tóm lại những triệu chứng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính đầu tiên xuất hiện thường là:

1. Ho dai dẳng, kéo dài: Một trong những triệu chứng sớm của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là có những cơn ho dai dẳng hay mạn tính. Lúc đầu, người bệnh có thể chỉ ho ngắt quãng, sau đó ho kéo dài, hàng ngày. Cơn ho kéo dài ít nhất 03 tháng trong 01 năm và xảy ra 02 năm liên tiếp.

Bình thường, ho là một cơ chế tự bảo vệ của cơ thể để phản ứng lại các tác nhân gây kích thích phổi. Tuy nhiên, khi triệu chứng ho diễn ra liên tục, không hết thì có khả năng là phổi của bạn đã gặp vấn đề.

2. Tăng tiết đờm, chất nhầy: Cơn ho ở người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính thường đi kèm với tình trạng khạc đờm, thường vào buổi sáng. Lý do là vì phổi có cơ chế tăng sản xuất chất nhầy để bẫy và giữ lại các chất kích thích bị hít vào phổi. Sau đó, ho như một phản ứng tự nhiên để “tống” các chất này ra bên ngoài. Thế nhưng, khói thuốc lá và các chất độc hại khác (như khói, bụi hóa chất, chất gây ô nhiễm, khí thải …) có thể khiến lượng chất nhầy được sản xuất ra nhiều gấp 03 lần bình thường.

3. Khó thở: Đường thở bắt đầu thu hẹp lại khiến người bệnh có cảm giác khó thở. Lúc đầu, triệu chứng này có thể chỉ xảy ra sau khi tập thể dục hay hoạt động gắng sức, sau đó tiến triển nặng dần theo thời gian. Người bệnh phải cố gắng để thở, cảm thấy khó thở, nặng ngực, cảm giác như bị hụt hơi, thở hổn hển, khò khè ngay cả khi nghỉ ngơi.

4. Mệt mỏi: Người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính thường hay cảm thấy mệt mỏi, uể oải hơn so với trước đây. Nguyên do là vì họ cần gắng sức hơn để thở, dẫn đến tiêu hao năng lượng khiến dễ cảm thấy mệt mỏi hơn. Bệnh càng tiến triển, phổi bị tổn thương càng nhiều thì các triệu chứng sẽ càng trở nên rõ ràng và nghiêm trọng hơn (Ví dụ: ho kèm theo đờm mủ là một dấu hiệu cho thấy tình trạng bội nhiễm ở đợt cấp COPD)./.

Bs. CKI Phạm Hồng Thanh – TTYT Long Xuyên